Để giúp các em nắm chắc bài thơ Khi con Tu Hú trong chương trình Ngữ Văn lớp 8, NovaTeen giới thiệu các câu hỏi liên quan đến bài thơ này.
Câu 1: Trong bài thơ, tiếng chim tu hú xuất hiện mấy lần? Hãy tìm hiểu ý nghĩa, giá trị liên tưởng mà tiếng chim tu hú gợi lên?
Trong bài thơ có 2 lần âm thanh của tiếng chim tu hú xuất hiện, mỗi lần âm thanh ấy lại gợi lên ý nghĩa, giá trị liên tưởng khác nhau.
– Tiếng chim tu hưở đầu bài thơ là tín hiệu của mùa hè. Âm thanh ấy đã đánh thức tất cả , mở ra thế giới rộn ràng, tràn đầy sức sống của mùa hè.
– Tiếng chim tu hú ở cuối bài lại khiến cho người chiến sĩ đang bị giam cần cảm thấy hết sức đau khổ, bực bội.
Nhưng ở cả hai câu, tiếng tu hú đều là tiếng gọi tha thiết của thế giới thanh bình ngoài kia như càng giục giã người tù thoát khỏi cảnh ngục tù để về với tự do, với thế giới bên ngoài.
Như vậy, âm thanh của tiếng chim tu hú đều là tiếng gọi tha thiết của thế giới thanh bình ngoài kia như càng giục giã người tù thoát khỏi cảnh ngục tù để về với thế giới tự do, với thế giới bên ngoài.
Xem thêm>>> Câu hỏi ôn tập của bài Đi đường – Hồ Chí Minh
Câu 2: Bài thơ được viết trong hoàn cảnh nào? Hoàn cảnh ấy có tác động như thế nào đến tâm hồn người chiến sĩ – thi sĩ Tố Hữu?
Khi con tu hú sáng tác vào tháng 7/1939 tại nhà lao Thừa Phủ (Huế), khi tác giả bị giam vào đây. Trước đó, ở lứa tuổi 18, vừa bắt gặp lý tưởng cộng sản, Tố Hữu đang hang say hoạt động cách mạng với niềm hân hoan phơi phới , bỗng bị giam trong nhà lao chật chội, ngột ngạt. Bởi vậy tâm trạng tác giả lúc này thấy đau khổ, bức bối, khao khát được tự do. Bài thơ được sáng tác trong cảnh ngộ và tâm trạng,cảm xúc ấy.
Câu 3: Tìm những chi tiết nói về vẻ dẹp của mùa hè. Nét độc đáo trong cách cảm nhận của nhà thơ?
Cảnh mùa hè được miêu tả rất sinh động:
– Rộn rã âm thanh: âm thanh tu hú, âm thanh tiếng ve.
– Rực rỡ sắc màu: Màu vàng của bắp, màu hồng của nắng
– Hương vị: Chín, ngọt
– Không gian cao rộng và sáo diều chao lượn tự do…
Các từ miêu tả đi kèm với các từ chỉ sự vận động của thời gian (đang chín), sự mở rộng của không gian (càng rộng, càng cao), sự náo nức của ảnh vật (đôi con diều sáo, lộn nhào tầng không). Một mùa hè tràn đầy sinh lực.
Điều độc đáo là tất cả những cảm nhận ấy hiện lên trong tâm hồn của nhà thơ qua âm thanh tu hú. Những cảnh sắc đẹp đẽ của mùa hè cho ta thấy trí tưởng tượng hết sức phong phú của nhà thơ. Đó là mùa hè đẹp đẽ, là khung trời tự do, tràn đầy sức sống.
Xem thêm>>> Hịch tướng sĩ – Một áng thiên cổ hùng văn
Câu 4: Bài thơ khi “Khi con tu hú” của Tố Hữu đã thể hiện sâu sắc tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày. Qua bài thơ, em hãy làm sáng tỏ nhận xét trên.
Khi con tu hú sáng tác tháng 7/1939 tại nhà lao Thừa Phủ (Huế), khi tác giả bị bắt giam vào đây. Trước đó, ở lứa tuổi 18, vừa bắt gặp lý tưởng cộng sản, Tố Hữu đang hăng say hoạt động cách mạng với niềm hân hoan phơi phới, bỗng bị bắt giam trong nhà lao chật chội, ngột ngạt. Bởi vậy tâm trạng tác giả lúc này thấy đau khổ, bức bối. Nhưng càng đau khổ, bức bối bao nhiêu ông càng thể hiện sâu sắc tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi còn diều sáo lộn nhào từng không…
Mùa hè trong nỗi nhớ được bắt đầu từ tiếng chim tu hú. Âm thanh quen thuộc ấy như tín hiệu, sứ giả báo hiệu mùa hè về. Không chỉ bắt nhịp cho tất cả sự sống tưng bừng trong thiên nhiên, âm thanh ấy còn tác động mạnh mẽ đến tâm hồn người tù, đánh thức một mùa hè kỉ niệm trong lòng người. Một thế giới tràn trề nhựa sống, tươi sáng, kì diệu đang mở ra với lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần, vườn râm dậy tiếng ve ngân , với bắp rây vàng hạt, nắng đào, với trời xanh, đôi con diều sáo. Tất cả đang tấu lên khúc nhạc mùa hè với rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, chan hòa ánh sáng, ngọt ngào hương vị. Mùa hè trong hoài niệm thật bình yên, ấm áp, trong trẻo, khoáng đạt, tự do.
Phải có một tâm hồn tinh tế, nhạy cảm mới có thể cảm nhận được một thế giới đang rộn ràng, náo nức, tràn trề sự sống như vậy. Phải có trí tưởng tưởng phong phú mới có thể hồi tưởng được một mùa hè như thế khi đang ở trong tù. Hơn tất cả là lòng yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống thiết tha của một tâm hồn trẻ trung , nhạy cảm, là khao khát mãnh liệt được trở về với thế giới tự do, thanh bình ấy.
Mùa hè trở về với âm thanh giục giã của tiếng chim tu hú làm thức dậy trong lòng người chiến sĩ bao cảm xúc, khiến người chiến sĩ trẻ ý thức sâu sắc hơn về hiện thực trong hiện tại mà mình đang phải trải qua, khiến người tù cảm thấy ngột ngạt, u uất hơn.
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng hè ôi
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu
Mùa hè đã đến trong thiên nhiên cảnh vật và đất trời quê hương Việt Nam. Mùa hè đến dậy trong lòng bao thôi thúc giục giã. Mùa hè đất trời lại tiếp tục len lỏi vào tâm hồn nhà thơ thúc giục tinh thần thoát khỏi nhà lao ra hòa nhập với thiên nhiên đất trời bay nhảy cùng chim muông cảnh vật. Bao âm thanh giục giã khiến nhà thơ muốn “đập tan phòng” đập tan song sắt , xà lim chật chội để ra ngoài giải phóng mình. Lòng uất hận đang dâng trào khiến nhà thơ chỉ muốn thoát khỏi sự chật chội ấy để ra ngoài thiên nhiên rộng lớn.
Tiếng chim tu hú tạo một nghịch trạng trong tâm hồn người chiến sĩ cộng sản. Mùa hè tràn đầy sức sống đang đến vậy mà nhà thơ lại bị giam cầm tù đầy. Ngoại cảnh tác động vào con người khiến con người bức bối ngột ngạt muốn vùng vẫy tung phá. Nhưng thực tế không thể làm được nên phải thốt lên thành lời than, đó chính là biểu hiện của niềm khao khát tự do khao khát hoạt động cống hiến cho sự nghiệp cách mạng. Tiếng chim tu hú kia dường như là tiếng đời tiếng cách mạng đang gọi nhà thơ giục giã lên đường kháng chiến phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân.
Tiếng chim tu hú gọi bầy tha thiết gợi ra một không gian thế giới bao la vô cùng sinh động. Nhưng thế giới ấy càng rộng lớn bao la rực rỡ bao nhiêu càng khiến cho người tù cảm thấy chật chội khó chịu bấy nhiêu. Tiếng chim tu hú ở đầu và cuối bài thơ tuy đều biểu trưng cho tiếng gọi tha thiết của thiên nhiên mời gọi nhà thơ nhưng tâm trạng của nhà thơ khi nghe tiếng tu hú mỗi lần cất lên lại hoàn toàn khác nhau.
Nếu như lúc dầu tiếng chim tu hú mở ra một khung trời thiên nhiên rộng lớn bao la với đủ màu sắc âm thanh hình ảnh của cuộc sống thường nhật khi mùa hè đến trên khắp quê hương Việt Nam thì tiếng chim tu hú cuối bài là tiếng gọi của tự do, tiếng giục giã hành động khiến người tù –chiến sĩ không thể nào yên, khao khát sục sôi được trở về với cuộc sống tự do, phóng khoáng. Đặt trong hoàn cảnh sáng tác của bài thơ có thể hiểu trở về với cuộc sống cũng chính là trở về với hành trình cách mạng mà người chiến sĩ đang theo đuổi, đang say sưa hoạt động với một tâm hồn lãng mạn, hăng say.
Bài thơ được tác giả dùng những hình ảnh thơ gần gũi giản dị mà giàu sức gợi cảm ở nghệ thuật sử dụng thơ lục bát uyển chuyển tự nhiên và cả những cảm xúc thiết tha sâu lắng thể hiện nguồn sống sục sôi của người cộng sản. Qua bài thơ một lần nữa khẳng định, Tố Hữu là một nhà thơ tha thiết yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.