Làm như thế nào để đưa dẫn chứng vào bài văn nghị luận đạt hiệu quả cao nhất? Cùng với lí lẽ, dẫn chứng là yếu tố quan trọng cấu thành luận cứ và tăng sức thuyết phục cho bài văn nghị luận. Nếu không có dẫn chứng, bài văn sẽ thiếu đi độ tin cậy. Novateen sẽ mách bạn 4 cách để đưa dẫn chứng vào bài văn nghị luận.
Vai trò và vị trí của dẫn chứng vào bài văn nghị luận
Đối với bất cứ dạng văn nghị luận nào (tư tưởng đạo lí hay hiện tượng đời sống), dẫn chứng có vai trò vô cùng quan trọng. Trong bài văn nghị luận, dẫn chứng và lí lẽ là hai bộ phận cấu thành luận điểm và làm tăng thêm tính thuyết phục, hấp dẫn cho hệ thống lập luận.
Nếu không có dẫn chứng, những lí lẽ được đưa ra dù hay và sắc sảo đến đâu thì vẫn không đủ sức thuyết phục và không thể tác động mạnh mẽ đến người đọc, người nghe. Bài văn nghị luận sẽ trở thành những lời bàn luận mang tính chất là những khái niệm, lí thuyết suông.
04 cách để đưa dẫn chứng vào bài văn nghị luận
– Lấy dẫn chứng là những số liệu cụ thể, rõ ràng.
Khi đưa dẫn chứng vào bài văn nghị luận là những số liệu cụ thể, rõ ràng vào bài viết, chúng sẽ trở thành những “con số biết nói” gia tăng sức thuyết phục của lí lẽ. Đó là những số liệu thống kê, những con số,… nói lên thực trạng của vấn đề nghị luận.
Ví dụ:
+ Khi nghị luận về vấn đề tác hại của việc hút thuốc lá đối với đời sống con người, người viết có thể vận dụng những con số sau:
- Đưa ra con số về tỉ lệ số người hút thuốc lá: “Ở Việt Nam, có khoảng 18 triệu người hút thuốc lá. Trong đó có khoảng 50% nam giới đang hút thuốc lá, và có 85% trong số đó hút thuốc mỗi ngày”.
- Đưa ra số liệu thống kê về số người bị chết do thuốc lá: “Tại Việt Nam, trung bình mỗi năm có khoảng 40.000 người chết vì khói thuốc. Tỷ lệ này cao gấp 4 lần so với số người thương vong vì tai nạn giao thông”.
Rõ ràng, với những con số trên, tác hại của hút thuốc lá sẽ được nhấn mạnh hơn. Do đó, hồi chuông cảnh tỉnh về việc hút thuốc sẽ tăng thêm tính báo động.
+ Khi nghị luận về vấn đề ô nhiễm môi trường, người viết có thể đưa vào bài những dẫn chứng về:
- Những con số, số liệu về số lượng rác thải: “Mỗi ngày có 35 tấn rác đổ ra các đại dương”, “9 triệu là con số tử vong mỗi năm do ô nhiễm”, “Mỗi năm, nước ta sử dụng hơn 100.000 tấn hóa chất bảo vệ thực vật, trung bình mỗi ngày thải ra hơn 23 triệu tấn rác thải sinh hoạt, trong đó số lượng rác thải nguy hại là 630.000 tấn”,….
- Những con số về số người chết do ảnh hưởng từ ô nhiễm môi trường: “Trong năm 2015, có gần 9 triệu người chết vì các căn bệnh từ ô nhiễm môi trường (Theo thống kê của của tạp chí Lancet).”
Qua những con số này, độc giả có thế thấy được tình trạng báo động của vấn đề ô nhiễm môi trường. Như vậy, việc đưa những số liệu, con số thống kê chính xác, cụ thể sẽ khiến cho lập luận của bài văn nghị luận trở nên chặt chẽ, thuyết phục, lí lẽ xác đáng.
– Lấy dẫn chứng là những sự thật hiển nhiên
Trong bài văn nghị luận, những sự thật hiển nhiên chính là những biểu hiện cụ thể, tiêu biểu đã được công nhận rộng rãi trong dư luận. Khi chọn những sự thật hiển nhiên làm dẫn chứng vào bài văn nghị luận, tính chính xác sẽ được đảm bảo, khiến người đọc hoàn toàn tin tưởng hơn nữa vào những lí lẽ mà người đọc nêu ra.
Ví dụ:
Khi nghị luận về vấn đề ô nhiễm môi trường, ngoài việc đưa số liệu, chúng ta có thể đưa vào bài những biểu hiện, sự thật về tình trạng ô nhiễm như: “hiện tượng Trái Đất đang nóng lên, hiện tượng biến đổi khí hậu”, “nguồn nước bị ô nhiễm, nhiều con sông đã qua đời, và nhiều con sông đang kêu cứu”, “môi trường sinh thái đang mất cân bằng và bị phá hủy”….
– Lấy dẫn chứng vào bài văn nghị luận bằng nhân vật nổi tiếng
Nhân vật nổi tiếng là những người đã được dư luận công nhận, đánh giá về phẩm chất cũng như năng lực. Khi lấy nhân vật nổi tiếng làm dẫn chứng trong bài văn nghị luận, những dẫn chứng này sẽ làm tạo nên một hiệu ứng bất ngờ trong việc đi vào lòng độc giả. Đây cũng là cách đưa dẫn chứng tiêu biểu thường xuyên xuất hiện trong bài văn nghị luận.
Khi đưa dẫn chứng là nhân vật nổi tiếng, cần lưu ý câu chuyện của nhân vật cần liên quan chặt chẽ đến vấn đề cần nghị luận. Và mỗi một câu chuyện có thể trở thành dẫn chứng cho nhiều vấn đề nghị luận khác nhau. Đồng thời, chúng ta có thể lấy dẫn chứng là những nhân vật nổi tiếng trong đời sống lẫn trong văn học.
Ví dụ:
+ Dẫn chứng Nguyễn Hải An- cô bé 7 tuổi hiến giác mạc: “Mặc dù chỉ mới 7 tuổi nhưng em đã mang trong mình căn bệnh ung thư. Biết mình sẽ qua đời, An quyết định hiến giác mạc đem lại ánh sáng cho người khác”. Với câu chuyện cảm động trên, các em có thể đưa vào những bài viết về chủ đề “tình yêu thương”, “sống đẹp” hoặc “cho đi là còn mãi”,…
+Câu chuyện về Phạm Đình Quý- vị kiến trúc sư xây dựng 105 điểm trường cho trẻ em vùng cao. “Trong vòng 5 năm, anh đã vượt hơn 365.000 km dọc khắp nước ta để đặt chân đến những vùng đất xa xôi, hẻo lánh. Kết quả anh đã xây dựng được 105 điểm trưởng, giúp trẻ em có thể đến gần hơn với con chữ.” Với câu chuyện này, chúng ta có thể đưa vào bài văn nghị luận về “tình yêu thương”, “sống là cho đi”, hoặc “sự hi sinh cao đẹp”.
– Lấy dẫn chứng vào bài văn nghị luận bằng những câu nói nổi tiếng:
Khi những câu nói nổi tiếng trở thành dẫn chứng vào bài văn nghị luận, chúng sẽ là công cụ hữu hiệu để gia tăng tính xác thực. Ngoài ra, những câu nói này sẽ khiến cho bài văn tăng tính hấp dẫn và không hề khô khan.
Ví dụ:
Khi bình luận về vấn đề tình yêu thương, người viết có thể trích dẫn những câu nói: “Tình thương là hạnh phúc của con người”, “Nơi lạnh nhất không phải là Bắc Cực, mà là nơi không có tình thương”, “Chỉ có trái tim yêu thương mới gieo mầm hạnh phúc” (Đặng Thùy Trâm). Hoặc đưa những câu văn, câu thơ có giá trị vào bài làm:
“Tôi hỏi đất: Đất sống với nhau như thế nào?
Chúng tôi tôn cao nhau.
Tôi hỏi nước: Nước sống với nhau như thế nào?
Chúng tôi làm đầy nhau.
Tôi hỏi cỏ: Cỏ sống với nhau như thế nào?
Chúng tôi đan vào nhau tạo thành những chân trời.
Tôi hỏi người: Người sống với nhau như thế nào?
Tôi hỏi người: Người sống với nhau như thế nào?
Tôi hỏi người: Người sống với nhau như thế nào”
(Hỏi – Hữu Thỉnh)
Với những câu nói đầy cảm xúc này, chắc chắn bài văn nghị luận có thể tăng thêm sự sâu sắc, thuyết phục độc giả một cách “thấu tình đạt lí”. Đó chính là nghệ thuật đi vào lòng người bằng con đường tình cảm, cảm xúc.